«Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնը, որը մեկնարկելու է հուլիսի 12-ին, այս անգամ չի փայլելու հայտնի կինոհյուրերի առատությամբ, սակայն առաջ է քաշելու շատ լուրջ մի հարց` ի՞նչ կարող ենք սպասել մեր նորագույն ազգային կինոյից: Այս տարի փառատոնային ֆիլմերի ամենաուշագրավ «կորիզը» հավաքված կլինի «Հայկական համայնապատկեր» մրցութային ծրագրում: Ու թեեւ այդ ծրագրում Հայաստանում նկարահանված ընդամենը մեկ խաղարկային ֆիլմ կա, իսկ որոշ ֆիլմեր ընդհանրապես հայկական թեմատիկային չեն անդրադառնա, այսուամենայնիվ, կարեւոր է հետեւել տարբեր հայազգի ռեժիսորների ձեռագրերին: Հայրենական կինոարտադրության ու լավ կինոյի հոտառության մասին մենք զրուցեցինք «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի ծրագրերի տնօրեն Միքայել Ստամբոլցյանի հետ, ում կինոհայացքը անդադար կինոդիտումների շնորհիվ այնքան է «կոփվել» ու հղկվել, որ նա կարող է առանց դիվանագիտական ձեւակերպումների հայտարարել, օրինակ, որ թեեւ այս կամ այն ֆիլմը անձամբ ինքը չի հավանում, բայց այն դիտելը հայաստանցիներին մտորելու առիթներ կտա: Մ. Ստամբոլցյանը նկատում է, որ կինոն երկարատեւ երկխոսությանը միտված արվեստ է: Եվ կաթիլ առ կաթիլ, ծիրան առ ծիրան, այդ երկխոսությունը կայանում է:
– Պետության կողմից կինոյին ցուցաբերվող աջակցությունը ինչպե՞ս եք պատկերացնում: Ճի՞շտ եք համարում այն մոտեցումը, որը հիմա գործում է:
– Իհարկե, ոչ: Նախեւառաջ պետությունը չպիտի վաճառեր «Հայֆիլմը», իսկ վաճառքի որոշումն ընդունելուց առաջ գոնե պիտի երաշխիքներ ստանար, որ կինոստուդիան նորմալ աշխատող կինոբազա կլինի: Այսինքն` պետք էր անել այնպես, որ «Հայֆիլմը» դառնար այնպիսի մի ֆաբրիկա, որտեղ հնարավոր կլիներ կինոյին առնչվող բոլոր ծառայություններից օգտվել:
– Հիմա արդեն ո՞ւշ է, թե՞ կարելի է կինոստուդիայի մասնավորեցման պայմանագիրը անվավեր ճանաչել:
– Կարծում եմ, որ դա ռեալ չէ: Հիմա մեր կինոն անընդհատ տեխնիկական հարցերի է բախվում, եւ ֆիլմերի իրագործումը մեծ պրոբլեմների հետ է կապվում (սա չկա, նա չկա): Բայց տեխնիկական բազայից բացի, լուրջ խնդիրներ կան նաեւ պետական հովանավորչության մեխանիզմում: Հարց պիտի դրվի` ո՞ւմ տալ պետական գումարները, որպեսզի արդյունավետ լինի: Ինձ համար, օրինակ, այնքան էլ հասկանալի չէ, թե ինչ սկզբունքով է տրվում աջակցությունը: Այժմ Հայաստանում կա «Հայկ» կինոստուդիան, որը կինո արտադրող առանձին մի մարմին է ու անհասկանալի (գոնե ինձ համար) կարգավիճակ ու դերակատարություն ունի: Կա նաեւ Կինոկենտրոնը: Կինոկենտրոնը շատ կարեւոր կառույց է, քանի որ որպես պետության կողմից լիազորված մարմնի` նրա վրա բազմաթիվ ֆունկցիաներ են դրված: Այն պետք է եւ՛ կինոյի պրոպագանդայով զբաղվի, եւ՛ իրավական հարցեր լուծի, եւ՛ միջազգային կապեր ստեղծի: Սակայն Կինոկենտրոնը կինո արտադրող մարմին չէ:
– Բայց արտադրում է:
– Կինոկենտրոնն ի սկզբանե ձեւավորվել է որպես անկախ կինոպրոդյուսերներին օժանդակող մարմին, որը պիտի կինոհայտերն ու կինոֆիլմերի բյուջեները քննարկի եւ օգնություն տալու կամ չտալու որոշումներ ընդունի: Սակայն այդ իրավիճակն այսօր նույնպես անհասկանալի է:
– Պատճառը նրանո՞ւմ է, որ կինոհանձնաժողովը գումարվում է ոչ թե Կինոկենտրոնում, այլ Մշակույթի նախարարությունում:
– Նշանակություն չունի, թե որտեղ է հավաքվում հանձնաժողովը: Հանձնաժողովը անխուսափելի երեւույթ է, եւ ոչ ոք չի կարող ազդել նրա ընդունած որոշումների վրա, քանի որ այնտեղ պետության կողմից վստահված անձինք են հավաքված: Այլ հարց է նրանց աշխատաոճը: Ֆրանսիական Կինոկենտրոնն, օրինակ, 2 նման հանձնաժողովներ ունի, մեկը նպաստում է ազգային ֆրանսիական կինոարտադրությանը, իսկ մյուսը զարգացնում է համատեղ կինոնախագծերը: Եվ վերջերս պետությունը ստիպված եղավ լուծարել այդ երկրորդ հանձնաժողովը, քանի որ պարզ դարձավ, որ հանձնաժողովի անդամներին որոշ կինոպրոդյուսերներ կաշառել էին: Այնպես որ, նման դեպքեր որտեղ ասես` կարող են լինել: Պարզապես հանձնաժողովների նպատակը պետք է ազգային կինոյի զարգացումը ու կինոյի նկարահանելու համար գումարի աղբյուրների որոնումը լինի: Ֆրանսիան կարողանում է դա անել, իսկ մենք` ոչ:
– Դուք հայաստանյան կինոհանձնաժողովի անդա՞մ եք:
– Փառք Աստծո, ոչ:
– Իսկ «Ոսկե ծիրանը» լայնանալու, այսինքն` ֆիլմ արտադրելու նպատակ չունի՞: Անցյալ տարի հայտարարվեց, որ ցանկություն կա հայազգի ռեժիսորների հետ համատեղ ֆիլմեր նկարահանել:
– Մեզ դիմում են հատկապես երիտասարդները, որոնց մենք որոշ չափով աջակցում ենք, բայց գումար տրամադրել չենք կարող: Մենք արտադրող ընկերություն չենք, թեեւ մեր կանոնադրության մեջ կա կետ, որը դա չի բացառում: Օրինակ՝ Հարություն Խաչատրյանի «Սահման» ֆիլմի արտադրողների շարքում նշվում է նաեւ «Ոսկե ծիրանը»: Իհարկե, մենք կարող ենք լինել նաեւ պրոդյուսեր, օգնել գումարներ հայթայթել, ճիշտ ճանապարհ ցույց տալ, պարզապես ամեն ինչով զբաղվելը ճիշտ չի լինի:
– Ֆիլմերի ընտրության հարցում առաջնահերթը կինոդիտումների ավանդույթը վերականգնե՞լն է, թե՞, այնուամենայնիվ, փառատոնի վարկանիշը բարձր պահելը:
– Այն, ինչ մենք անում ենք, իհարկե, անում ենք հանդիսատեսի համար: Եվ մեր կազմակերպած տարբեր ծրագրերն առաջին հերթին ուղղված են երիտասարդներին: Ես չեմ ուզում կեղծ լավատես լինել ու ասել, որ կինոդիտումներին դահլիճները միշտ լիքն են լինում: Անձամբ ես շատ կուզեի, որ մեր հանդիսատեսը ձգտեր ավելի շատ վավերագրական ֆիլմեր դիտել: Ցավոք, վավերագրական ֆիլմերը ցուցադրվում են կիսադատարկ դահլիճներում: Սակայն, եթե համեմատենք անցյալ մի քանի տարիների ու վերջին տարվա հաճախելիությունը, անկասկած առաջընթաց կնկատենք: Արդեն իսկ հիմա շատերը զանգահարում են «Մոսկվա» կինոթատրոն ու բողոքում են, որ մենք տոմսերի նախնական վաճառք չենք հայտարարել:
– Այս տարվա «Ոսկե ծիրանը» համեմատելով անցյալ տարիների հետ, հարուստ չի լինի հայտնի կինոհյուրերի ցանկով: Ինչո՞ւ:
– Անցյալ տարի մեր փառատոնը նշում էր իր ստեղծման 5-ամյա հոբելյանը, եւ մենք որոշել էինք այն փոքր-ինչ ավելի շքեղ կազմակերպել, իսկ այս տարի, ուզենք թե չուզենք, չենք կարող նման բան մեզ թույլ տալ: Դա բնական է, քանի որ բոլորիս վրա էլ ազդում է ճգնաժամը: Կինոաշխարհում հիմա ոչ ոք վստահ ասել չի կարող, թե վաղը ինչ է լինելու: Այդ պատճառով էլ ոչ միայն կինոարտադրությունն է նվազել, այլեւ կինոգործիչներն են ավելի զուսպ ու հաշվենկատ դարձել: Թեեւ կարծում եմ, որ այս տարի էլ «Ոսկե ծիրանը» հյուրերի առումով «աղքատ» չի լինի:
– Գրեթե ամեն տարի լինում են ռեժիսորներ, որոնք մեղադրում են Ձեզ սուբյեկտիվ լինելու ու իրենց ֆիլմերը մրցութային ծրագրում չընդգրկելու մեջ:
– Դա բնական է, քանի որ ֆիլմեր ընտրողները սուբյեկտներ են, որոնք իրենց սեփական ճաշակն ունեն: Մենք էլ ենք միշտ բարկանում, նույնիսկ` «կատաղում», երբ մեր առաջարկած ֆիլմերը այլ փառատոները մերժում են: Եվ ասում ենք, որ նրանք ախմախ են ու ոչինչ չեն հասկանում կինոյից: Ֆիլմերը մերժելու, ինչպես նաեւ՝ մրցանակներ տալու գործընթացը սուբյեկտիվ բնույթ ունի: Բայց կան նաեւ ակնհայտ դեպքեր, երբ բացարձակ անճաշակ ֆիլմ է մեզ ուղարկվում: Նույնիսկ, եթե այդ ֆիլմերի հեղինակները դրսում մրցանակներ են ստանում, իմ կարծիքը նրանց ֆիլմերի մասին անփոփոխ է մնում: Եվ ես չեմ կարող թույլ տալ ինձ դրանք ցուցադրել մեր փառատոնի շրջանակներում:
– Համաձայն չե՞ք, որ ճաշակի բացակայությունը թերեւս բոլոր արվեստների բնագավառներում է նկատվում: Փոխարենը՝ բոլորը ամբիցիաներ ունեն:
– Ամբիցիաները արվեստում անհրաժեշտ են: Եթե երիտասարդը հավակնոտ չէ, էլ ինչո՞ւ է արվեստով զբաղվում: Բայց ճաշակը… Ճաշակը անբացատրելի մի բան է: Այն ձեւավորվում է ապրելակերպի, մարդու ընդհանուր կուլտուրայի հիման վրա, նաեւ այն մղումից, որը դրդում է աշխարհից ետ չմնալ, անընդհատ ինքնազարգանալ, նոր բան տեսնել, կարդալ, իմանալ: Թվում է, որ եթե մարդիկ, որոնք նույն դաստիարակությունն ու կրթությունն են ստացել, պետք է նաեւ նույն ճաշակն ունենան, բայց նրանց ճաշակները կարող են լրիվ հակադարձ լինել: Մարդու ճաշակը նույնիսկ տարիների ընթացքում կարող է այնպես փոխվել, որ զարմանալի կթվա: Ես շատ կինոգետներ գիտեմ, որոնք կորցրել են իսկական կինոյի հոտառությունը ու հիմա կարող են ցանկացած «աղբ» հավանել: Անձամբ ես շատ եմ վախենում, որ մի օր հանկարծ կինոյի հոտառությունը կարող է ինձ դավաճանել:
– Իսկ չե՞ք ցանկանում գործարարների հետ համագործակցել ու ծիրանի «բրենդի» հետ կապված որեւէ արտադրանք թողարկել: Ասենք՝ չիր, պահածո:
– Դա մեր գործը չէ, եւ, անկեղծ ասած, նման բաներով զբաղվել չենք էլ ցանկանում: Բայց եթե հայտնվեն մարդիկ, որոնք կուզեն համագործակցել ու օգնել փառատոնին, մենք դեմ չենք լինի: