«Արդարություն» դաշինքի անդամ, «Հանրապետություն» կուսակցության
նախագահ Արամ Սարգսյանի ԱՄՆ կատարած այցի առիթով տարաբնույթ
մեկնաբանություններ եղան, նրա այցն էլ ավելի խորհրդավոր դարձավ, երբ
մամուլում տեղեկություն եղավ, թե նա շուրջ երեք ժամ անց է կացրել Սպիտակ
տանը` Հայաստանի ներքաղաքական խնդիրները քննարկելով ԱՄՆ նախագահի
անվտանգության գծով խորհրդականի հետ: Նույն խորհրդավորությունն ունի նաեւ
այն, որ աշնանն ԱՄՆ է մեկնելու նաեւ դաշինքի ղեկավար Ստեփան Դեմիրճյանը:
«Արդարություն» դաշինքի քարտուղար, ԱԺ պատգամավոր Վիկտոր Դալլաքյանից հետաքրքրվեցինք` որպես քարտուղար ինքը տեղյա՞կ է արդյոք, թե ինչ նպատակ ունեն այդ այցերը:
– Ստեփան Դեմիրճյանը կոնկրետ հրավեր չունի: Իսկ Արամ Սարգսյանն, ինչպես
դաշինքի վերջին նիստում հայտարարեց Հնչակյան կուսակցության ղեկավարը,
մեկնել է որպես դաշինքի անդամ եւ նա այնտեղ դաշինքի անունից է: Դաշինքի
անդամ կուսակցությունների ղեկավարներին տարբեր հրավերներ են լինում, եւ
նրանք այդ մասին կա՛մ տեղյակ են պահում դաշինքին, կա՛մ ոչ: Նման կարծր
վերաբերմունք այդ հրավերների նկատմամբ չկա:
– Թե՛ Ա. Սարգսյանը, թե՛ Ս. Դեմիրճյանը միշտ դեմ են արտահայտվել
արտաքին ուժերի կողմից Հայաստանում իշխանափոխություն իրականացնելու
խնդրին: Սակայն չե՞ք կարծում, որ իրար հաջորդող այս այցերն ու
հանդիպումների ընթացքում քննարկվող հարցերի շրջանակը հենց այդ նպատակն են
հետապնդում:
– Թե՛ Ա. Սարգսյանը, թե՛ Ս. Դեմիրճյանն իրենց հրապարակային ելույթներում
հայտարարել են, որ Հայաստանում իշխանափոխություն պետք է տեղի ունենա
ժողովրդի ուժով, համաժողովրդական շարժման արդյունքում, որը միանգամայն
ընդունելի եւ իրավացի մոտեցում է: Մեր խնդիրները մենք ինքներս պետք է
լուծենք: Միաժամանակ ես էլ այն կարծիքին եմ, որ մենք պետք է ուշադրությամբ
հետեւենք նաեւ արտաքին քաղաքական զարգացումներին: Եվ միանգամայն
տրամաբանական է, որ հայ ժողովուրդը հանուն ժողովրդավարության մղվող իր
պայքարում մենակ չէ, եւ միջազգային հանրությունը կարող է սատարել հայ
ժողովրդին: Այդ տեսանկյունից ես դրական եմ համարում Միացյալ Նահանգների
նախագահ Բուշի այն հայտարարությունը, որ ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության
գերակայություններից մեկն աշխարհում ժողովրդավարության տարածումն է,
ժողովրդավարական գործընթացներին աջակցելը, ինչպես նաեւ` արագ արձագանքման
կորպուսի միջոցով այդ գործընթացներին նպաստելը: Սա ցույց է տալիս, որ մենք
կղզիացած վիճակում չենք եւ ապրում ենք զարգացող աշխարհում: Ես բնական եմ
համարում, որ եթե հայ ժողովուրդը պայքար է մղում բռնապետության դեմ, ապա
նա ակնկալիքներ կարող է ունենալ նաեւ միջազգային հանրությունից:
– Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Ջոն Էվանսը սակայն այս շաբաթ ծավալուն ելույթ
է ունեցել, որտեղ բացառել է Վրաստանում, Ուկրաինայում եւ Ղրղըզստանում
տեղի ունեցած հեղափոխություններում ԱՄՆ մասնակցությունը` միաժամանակ
անհիմն համարելով այն խոսակցությունները, թե հաջորդ երկիրը, որտեղ ԱՄՆ-ը
պետք է հեղափոխություն իրականացնի` Հայաստանն է: Անիմաստ չե՞ն ձեր
հույսերը, մանավանդ, որ ըստ Էվանսի, այն երկրներում, որտեղ հեղափոխություն
է եղել, ապակայունացնող նշանակություն է ունեցել:
– Միանգամայն տրամաբանական է ԱՄՆ դեսպանի նման հայտարարությունը, քանի որ
ԱՄՆ-ը որեւէ երկրում հեղաշրջում կազմակերպելու ցանկություն չունի: Կոնկրետ
Հայաստանում, ինչպես արդեն նշեցի, հեղափոխության խնդիրը հայ ժողովրդի
գործն է: Մի պահ պատկերացրեք, թե Էվանսը կատարում էր հակառակ
հայտարարությունը, այսինքն` որ նրանք են կատարում հեղաշրջումները կամ
դավադրությունները` հանուն ժողովրդավարության: Դա կհակասեր «Այլ
պետությունների ներքին գործերին միջամտելու մասին» միջազգային
կոնվենցիային: Իսկ ինչ վերաբերում է մեր ներկայացուցիչների
այցելություններին, ապա դրանք ունեն ճանաչողական նշանակություն եւ, անկեղծ
ասած, ես մեծ նշանակություն չեմ տալիս նման այցերին: Ցանկացած երկրում
իշխանափոխություն տեղի է ունենում տվյալ երկրի ժողովրդի ուժով: Այլ խնդիր
է, որ միջազգային հանրությունը կարող է դրան աջակցել բարոյապես, որոշակի
ինֆորմացիա տրամադրելով այդ դեպքերի վերաբերյալ եւ այլն:
– Րաֆֆի Հովհաննիսյանի` ազգային տրանսֆորմացիա ստեղծելու եւ քաղաքական
ողջ սպեկտորը համախմբելու կոչին միանալու ցանկություն ունի՞
«Արդարություն» դաշինքը:
– Համապատասխան ցանկություն կա պարոն Հովհաննիսյանի մոտ, որը հայտարարել
է, որ նման գործընթացների հետ կապված նա բանակցություններ կվարի եւ՛
իշխանամետ, եւ՛ ընդդիմադիր ուժերի հետ: Երբ պարոն Հովհաննիսյանը
համապատասխան առաջարկությամբ կդիմի դաշինքին կամ դաշինքը ներկայացնող
կուսակցություններին, ու մենք կհասկանանք, թե ինչ առաջարկությունների,
սկզբունքների մասին է խոսքը, մենք կմտածենք: Ես որեւէ պրոբլեմ չեմ տեսնում
ցանկացած կուսակցության հետ քննարկումներ կատարելու մեջ:
– Անգամ իշխանամետ կուսակցությունների՞:
– Դա արդեն թող Րաֆֆի Հովհաննիսյանը որոշի: Ես խոսում եմ «Արդարություն»
դաշինքի եւ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հնարավոր համագործակցության մասին: Ի դեպ,
ես չեմ բացառում իշխանամետ կուսակցությունների հետ մեր
համագործակցությունը կոնկրետ մեկ հարցի` Քոչարյանի պաշտոնանկության կամ
նրան իմփիչմենթի ենթարկելու շուրջ:
– Ազգային տրանսֆորմացիան դա՞ է ենթադրում:
– Տերմինները մեկնաբանելու հարցով պետք է դիմել նրա հեղինակին, ես
տերմիններ մեկնաբանելու հարցում դիլետանտ եմ: Ես ասացի, որ եթե Ր.
Հովհաննիսյանի կողմից մեզ առաջարկ լինի, մենք կքննարկենք:
– Չե՞ք ուզում դիլետանտի մակարդակից վեր բարձրանալ, մանավանդ, երբ Ր.
Հովհաննիսյանը վստահեցնում է, որ ազգային տրանսֆորմացիայի ձեւավորումը շատ
ավելի լուրջ գործընթաց է, քան այն ամենն, ինչով այս տարիների ընթացքում
զբաղվել է ընդդիմությունը:
– Ես երբեւէ որեւէ մեկի փաստաբանը չեմ եղել:
– Վենետիկի փորձագիտական հանձնաժողովը «Ժողովներ, երթեր, ցույցեր
անցկացնելու մասին» օրենքում փոփոխություններ անցկացնելու մասին» օրինագծի
վերաբերյալ դժգոհություն էր արտահայտել ընդամենը երկու դրույթների
վերաբերյալ, որոնք վերաբերում էին նման միջոցառումների անցկացման վայրերի
արգելքներին եւ ինքնաբուխ զանգվածային միջոցառումների կազմակերպմանը: Ձեր
կարծիքով, այդ օրինագծում միայն դրա՞նք էին վիճահարույց հարցերը:
– Ըստ էության, այս օրինագծով լուծված չեն իրազեկման եւ թույլտվության հետ
կապված խնդիրները, քանի որ Սահմանադրության 24-րդ հոդվածի համաձայն,
մարդիկ խաղաղ երթեր, ցույցեր եւ հանրահավաքներ անցկացնելու իրավունք
ունեն, ինչը համապատասխանում է մարդու իրավունքների համընդհանուր
հռչակագրին: Պետք է կանոնակարգել, թե այդ իրավունքն ինչպես պետք է
իրականացնել: Սա լուրջ սկզբունքային մոտեցում է: Ներկայացված նախագծում
այդ մոտեցումն անտեսված է: Այսինքն` այդ օրինագծում խոսքը ոչ թե
իրազեկման, այլ թույլտվություն տալու մասին է: Այս օրինագծում հիմնական
մոտեցումն այն է, որ դրվեն սահմանափակումներ, այնինչ պետք է դրանք
վերացվեն: Բացի այդ, այս օրինագծում տարածական եւ մեկնաբանելի
ձեւակերպումներ կան: Օրինակ, հանրահավաքը թույլ չտալ, եթե այն կարող է
մարդկանց առողջության հետ կապված խնդիրներ առաջացնել: Ինչպիսի՞ ջերմաչափով
պետք է երեք օր առաջ որոշել, որ երեք օր հետո կոնկրետ մեր առողջության հետ
վտանգավոր բան կարող է տեղի ունենալ սպասվելիք հանրահավաքի ընթացքում: Սա
ուղղակի հիշեցնում է սուրճի բաժակ նայելու պրոցեսը: Բնականաբար,
օրինագծում նման մոտեցումն ամրագրված է հանրահավաքը թույլ չտալու
ցանկությամբ ու նպատակով: Այսինքն` իշխանություններն ամեն ինչ անում են,
որպեսզի ընդդիմությանն արգելեն հանրահավաքներ անցկացնել: Ուշադրություն
պետք է դարձնել այն օբյեկտների ցանկին, որից 150 մետր հեռավորության վրա
չի կարելի հանրահավաք կազմակերպել: Այնտեղ թվարկված է` նախագահի
նստավայրը, ԱԺ-ն, կառավարությունը… Բայց նախագծի հեղինակները պետք է
տարրական գիտելիքներ ունենան` հասկանալու համար, որ իշխանության դեմ
բողոքը հենց իշխանությունը մարմնավորող կառույցների հարեւանությամբ պետք է
տեղի ունենա: Ես չեմ կարծում, որ «Զվարթնոց» օդանավակայանում կամ
«Հրազդան» մարզադաշտում հանրահավաք անելով կարելի է բողոք արտահայտել
Քոչարյանի վարչախմբի նկատմամբ: Եթե բերում են այն երկրների օրինակները,
որտեղ այդ հեռավորությունն է արձանագրված հանրահավաքներ անցկացնելու
համար, ապա նրանք մոռանում են, որ մենք գործ ունենք Հայաստանի նման երկրի
հետ, որտեղ չափանիշները բոլորովին այլ են: Եթե, իրոք, Շվեյցարիայում
հնարավոր է, որ մարդկանց առողջության մասին ոստիկանությունը մտածի եւ
քաղաքապետարանին համապատասխան ինֆորմացիա տա, որ հանրահավաք չկազմակերպեն,
ապա հազիվ թե Հայաստանի Հանրապետությունում, օրինակ, Հայկ Հարությունյանը,
իմ կամ մեկ այլ քաղաքացու առողջության մասին մտածի, որ մենք հանրահավաք
չանենք:
