– Բավական ժամանակ է՝ լրագրողներին հարցազրույց չեք տալիս։ Ասելի՞ք չունեք, թե՞ ժամանակ։ Թե՞ հարցազրույցի ժանրում էլ է մուսայի այցելությունը պարտադիր։
– Մուսայի առկայությունը նույնիսկ նարդի խաղալիս է պարտադիր։ Ինչ վերաբերում է ասելիքին ու ժամանակին, երկուսն էլ վերջերս քչություն են անում։ Եթե ասելիք ունենում եմ, շտապում եմ այն մտցնել վեպիս մեջ, որովհետեւ արդեն հինգ տարի է՝ «Հայկական ժամանակ» վերնագրով մի անվերջանալի վեպ եմ սկսել, որը շարունակաբար տպագրում եմ «Առավոտ» օրաթերթում։ Այնպես որ, հարցազրույցների համար ասելիք ու մտքեր չեն մնում։ Այս առթիվ պիտի նաեւ ասեմ, որ իմ ու օրաթերթերի համագործակցությունից միշտ էլ շահել եմ՝ թե՛ ֆինանսական իմաստով, թե՛ ստեղծագործական։ «Անտիպոեզիա» կոչվող բանաստեղծություններիս գիրքն ամբողջությամբ տպագրվեց «Առավոտ» օրաթերթում, իսկ «Երեւան հյուրանոց» եւ «Մետաքսի ճանապարհը» գրքերս՝ «Հայկական Ժամանակ» թերթում։ Սա աննախադեպ երեւույթ է, որի համար մշտապես շնորհակալ եմ Արամ Աբրահամյանից ու Նիկոլ Փաշինյանից, ինչպես նաեւ Ռուբեն Հայրապետյանից, ում հովանավորությամբ տպագրվել են այդ գրքերը եւ «Հայկական ժամանակ» վեպիս առայժմ չորս հատորները։ Հիմա՝ այս պահին «Առավոտում» տպագրվում է վեպիս վեցերորդ գիրքը, իսկ յոթերորդն արդեն ավարտել եմ։
– Ինչքա՞ն եք մտադիր այդ վեպը շարունակել։
– Ինչքան որ շարունակվի։ Արհեստական չի սկսվել, եւ, հուսով եմ, արհեստական չի ավարտվի, մանավանդ՝ եթե թերթը շարունակի տպագրել, եւ եթե, իհարկե, ողջ ու առողջ լինեմ։
– Ձեզ այս առթիվ ողջություն ու առողջություն եմ ցանկանում։ Բայց, բոլոր դեպքերում, ընթերցողի ու պահանջարկի խնդիր էլ կա։
– Արամ Աբրահամյանն ու Նիկոլ Փաշինյանն իմ բարեկամներն են, բայց չեմ կարծում, թե իմ գրածները տպագրելով՝ Արամն ու Նիկոլը զուտ ընկերական վերաբերմունք են հանդես բերել. այսինքն, ուզում եմ ասել, իրենք առաջին հերթին իրենց թերթի շահերից ելնելով են գրածներս տպագրել եւ, հուսով եմ, չեն սխալվել։
– Իսկ ընթերցողնե՞րն ինչ կարծիքի են։
– Ընթերցողներ, փառք Աստծո, կան։ Շատերին անձամբ եմ ճանաչում։ Շատերը հոգնում են ու չեն դիմանում, որոշներն էլ շարունակում են կարդալ։ Այդ որոշների վրա ինքս էլ եմ զարմանում, որովհետեւ եթե մեկ ուրիշն այդքան երկար վեպ գրեր, ես հաստատ չէի կարդա։
– Շա՞տ եք կարդում։
– Ջահել ժամանակ ինչ կարդացել՝ կարդացել եմ։ Հիմա հազվադեպ եմ գիրք կարդում։ Ապրելն ու գրելը ժամանակ չեն թողնում։ Իմ գրածը հիմնականում հավանում եմ եւ ուրախ եմ, որ ընթերցողների մեջ էլ հավանողներ կան։
– Բայց գնահատելը գրականագետների գործն է, չէ՞։
– Ցավոք սրտի, մեր գրականագետների մեծ մասի հիմնական զբաղմունքը վաղուց գնահատված գործերը գնահատելն է։ Այսինքն, նրանք ոչ թե գնահատում են, այլ՝ վերագնահատում։ Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ՝ գրականագետի առաքելությունը ոչ թե գրողին գնահատելը կամ վերագնահատելն է, այլ ընդամենը՝ գրողին հասկանալը։ Նախ ի՛նքդ պիտի հասկանաս, որպեսզի կարողանաս ուրիշներին բացատրել։ Բելինսկին կամ Բախտինը ո՛չ թե գնահատում են Պուշկինին կամ Դոստոեւսկուն, այլ ճգնում են հասկանալ իրենց մեծ ժամանակակիցներին ու նախորդներին։ Իսկ մերոնք գրող են փնտրում, որ գնահատեն՝ գովաբանեն կամ փնովեն, որովհետեւ մեր գրականագետների մեծ մասը դասախոսներ են եւ ինչպես իրենց ուսանողներին են գնահատում կամ թերագնահատում, էդպես էլ գրողների գրվածքներին են թվանշան նշանակում։
– Այդ դեպքում՝ ո՞վ պիտի չափանիշները ճշտի։
– Հույսներս էլի ընթերցողի վրա է, որովհետեւ ընթեցողը միակ մարդն է, որ, անկախ իր ճաշակից, անշահախնդիր վերաբերմունք ունի գրականության հանդեպ։ Գրախանութներում լինում եմ եւ գիրք առնող ընթերցողներ շատ եմ տեսել։ Իմ գրքերն էլ են որոշ չափով վաճառվում։ Բայց եթե երբեւէ աչքովս տեսնեմ, որ որեւէ գրականագետ գրախանութից ժամանակակից գրողի գիրք է առնում, չեմ հավատա։
– Երբեւէ չե՞ք տեսել։
– Ոչ։
– Միգուցե վճարունա՞կ չեն։
– Համենայն դեպս, շատ ավելի վճարունակ են՝ քան առնողները։ Վերջիվերջո, գրականագետների ու քննադատների մի զգալի մասը դասախոսներ են՝ ընդունելության ու զանազան քննությունների են մասնակցում։
– Ուզում եք ասել՝ անաշխատ եկամուտնե՞ր ունեն։
– Ունեցողն ունի, չունեցողն էլ աբիտուրիենտներ եւ մասնավոր աշակերտներ ունի։ Ուզում եմ ասել՝ ձեռքները քարի տակ չի։ Բայց, մյուս կողմից էլ, մեր գրողներն են գործը փչացնում. իրենց գրքերն առաջին հերթին գրականագետներին ու քննադատներին են նվիրում՝ դրանով խոչընդոտելով, որ գրականագետը փող տա եւ ինքնուրույն գիրք առնի։ Չէ՞ որ՝ գրականությունը գրականագետի ուսումնասիրության առարկան է. ինքը նաեւ գրականությամբ է տուն պահում ու հաց վաստակում։
– Դուք գրականագետներին գիրք չե՞ք նվիրել։
– Մի քանիսին նվիրել եմ։
– Հիմնականում իրե՞նք են որոշում՝ որ գրողներին պետական կամ այլ մրցանակ պիտի տրվի։
– Շատ դիպուկ նկատեցիք. մեզ մոտ մրցանակները գրողներին են տալիս եւ ոչ թե՝ գրքերին։ Այնինչ՝ հակառակը պիտի լիներ. ոչ թե գրողը պիտի կարեւորվեր, այլ՝ գրածը։ Բայց եթե նույնիսկ այդպես էլ լիներ, էլի վրիպելու էին, որովհետեւ մեր գրականագետները հիմնականում հին ու կրկնված ոճեր են սիրում, մինչդեռ նորությունից ու թարմությունից անմիջապես խրտնում են։ Այս իմաստով մեր գրականագիտությունն էապես զիջում է մեր արվեստաբանությանը՝ ո՛չ թե դեմքերով ու կոչումներով, այլ՝ ըստ էության։ Եթե նկարչի գործը որեւէ նորություն չի պարունակում, այն չի կարող զարմացնել որեւէ արվեստաբանի, մինչդեռ մեր գրականագետները շարունակ հնաբույր ու հնաոճ կրկնությունների ու կապկողների վրա են զարմանում։
– Ասվածը բոլորի՞ն է վերաբերում։
– Բացառություններ կան, իհարկե. ասածս ընդհանուր ու, ցավոք սրտի, ընդունված մոտեցմանն ու ավանդույթին է վերաբերում։ Ժամանակին Թումանյանին, Տերյանին, Չարենցին ավելի շատ են քննադատել՝ քան էդ ժամանակաշրջանի միջակություններին։
– Ձեզ չե՞ն քննադատում։
– Հիմա ավելի շատ են քննադատում՝ քան խորհրդային տարիներին։ Ես այն ժամանակ օրինակելի բանաստեղծ էի համարվում եւ աջուձախ գովեստների էի արժանանում ու մրցանակների։ Ես ռեժիմը չէի գովերգում, բայց առանձնապես չէի էլ քննադատում եւ, կարելի է ասել, հաջողակ բանաստեղծ էի։ Հիմա, երբ անհամեմատ ազատ ու սրտիս ուզածն եմ գրում, ավելի հաճախ եմ քննադատության արժանանում։
– Երեւի միայն ազատության պայմաններում գրողը կարող է ազատ գրել։
– Դժվար է ասել։ Կյանքում էլ, գրականության մեջ էլ, այնուամենայնիվ, անհասկանալի ու անբացատրելի բաներ լինում են։ Մարկեսն, օրինակ, ազատ հասարակության մեջ չէր ապրում, ավելին՝ բռնապետների հետ ընկերություն էր անում, հետները որսի էր գնում ու բիլյարդ էր խաղում, բայց էդ ամենը չխանգարեց, որ ինքը գրեր անցած դարի ամենաազատ ու ամենահզոր վեպերից մեկը՝ «Հարյուր տարվա մենությունը»։
– Նաեւ՝ «Նահապետի աշունը»գ
– Այո։ Բռնապետների հետ ընկերություն արեց եւ, փաստորեն, բռնապետներին մերկացրեց։
– Փաստորեն կեղծ ընկերություն է արել։
– Չէի ասի։ Չարենցն էլ Խանջյանի ու Մյասնիկյանի ընկերն էր, բայց իմ իմացած ամենաազատ պոետն է։ Ուզում եմ ասել՝ կյանքում անիմանալի, անհասկանալի ու անբացատրելի բաներ կան, որոնք եթե փորձես բացատրել ու տրամաբանության ենթարկել, ծիծաղելի վիճակում կհայտնվես։ Եթե կյանքն ու գրականությունը տրամաբանության ենթակա բաներ լինեին, եւ՛ ապրելը ձանձրալի կլիներ, եւ՛ կարդալը, եւ՛ մանավանդ գրելը։ Մարդիկ կան, որ ցանկացած հարցի պատասխանն ունեն. որ սպանես՝ «չգիտեմ» բառը չեն ասի։ Դրանք ամենախեղճ ու ամենածիծաղելի մարդիկ են։
– Մի խոսքով, խորհրդային տարիներին այլախոհ գրող չեք եղել։
– Ո՛չ խորհրդային տարիներին եմ այլախոհ գրող եղել եւ ո՛չ էլ հիմա եմ այլախոհ գրող։ Այլախոհ գրողը Սոլժենիցինն էր։ Էն թվերին իր գրվածքները թաքուն-թաքուն ըմբոշխնում ու կլանում էինք։ Հիմա, երբ Սովետը չկա, Սոլժենիցինի գրվածքներն անհամեմատ դժվար են ընթերցվում՝ ավելի դժվար, քան, ասենք, Շուկշինի կամ մեր Մաթեւոսյանի գրվածքները։ Բուլգակովի գրքերն էլ միշտ մեծ հետաքրքրությամբ կկարդանք, որովհետեւ նրա խնդիրը ոչ թե համակարգը փոխելն էր, այլ՝ մարդուն փոխելը, ավելի ճիշտ՝ մարդուն ճանաչելն ու հասկանալը։
– Եթե Ձեզ ընդգրկեին պետական մրցանակներ շնորհող հանձնաժողովում, ո՞ւմ կտայիք գրականության պետական մրցանակը։
– Եթե ցանկանայի՝ վաղուց այդ հանձնաժողովում ընդգրկված կլինեի։ Եվ, բացի այդ, ես պետական մրցանակի՝ մանավանդ գրականության գծով պետական մրցանակի գոյությունը կեղծ ու սխալ եմ համարում։
– Ինչո՞ւ։
– Եթե պետական մրցանակը ճիշտ կամ լավ բան լիներ, աշխարհի առաջադեմ երկրներում էլ գրողներին պետական մրցանակ կտային։ Եթե մի քիչ գրող ես, իշխանությունները պիտի գոնե մի քիչ մրսեն գրածիցդ եւ ոչ թե՝ մրցանակ տան։
– Հետո էլ ասում եք՝ այլախոհ գրող չեք։
– Այլախոհ չլինելը չի նշանակում, որ գրածդ պիտի մեր իրական կյանքից լրիվ կտրված լինի։ Պիտի փորձես իրականությունը ներկայացնել, իսկ իրականությունը ճշմարտացի ներկայացնողին իշխանությունները դժվար թե պետական մրցանակ տան։
– Այնուամենայնիվ, ո՞ւմ կշնորհեիք պետական մրցանակը, եթե այդ հանձնաժողովում լինեիք։
– Վանո Սիրադեղյանին։
– Ինչո՞ւ։
– Որովհետեւ Վանոյի գրածները պետության շահերից են բխում։
– Բայց Դուք եւ Վանոն իրարից շատ տարբեր գրողներ եք։
– Ավելի լավ։ Հեչ պարտադիր չի, որ իրար նման լինենք։ Մենք ոչ միայն իրարից տարբեր, այլեւ, կարելի է ասել, իրար հակառակ գրողներ ենք։
– Ի՞նչ իմաստով եք հակառակ։
– Վանոն իր տեքստերը մաքրում է ավելորդ զգացմունքներից, ավելորդ բառերից ու նախադասություններից. մի խոսքով, ավելորդ բաները դեն է նետում. այսինքն, կատարելության է ձգտում։ Եվ, կարելի է ասել, հասնում է։
– Մյուս գրողները կատարելության չե՞ն ձգտում։
– Ոչ միայն ձգտում են, այլեւ հասնում են։ Օրինակ՝ Ֆոլկները, Հրանտ Մաթեւոսյանը։
– Բա Դո՞ւք ինչի եք ձգտում։
– Ես փորձում եմ հավաքել իրենց դեն շպրտածը եւ ցույց տալ, որ դրանց մեջ էլ պիտանի բաներ կան։ Հույս ունեմ, որ դա էլ է գործ։ Պատկերացրեք՝ ռեժիսորներից մեկնումեկը փորձի առանց մոնտաժելու հրամցնել իր ֆիլմը կամ, ասենք, հանդիսատեսին առանձին ներկայացնի այն դրվագները, որոնք մոնտաժել է։ Կարծում եմ՝ անհետաքրքիր չի ստացվի։
– Լավ եք մտածել։
– Ոչ թե մտածել եմ, այլ հիմա՝ էս հարցազրույցի պահին մտածեցի։
– Ինչո՞ւ մտածեցիք։
– Որովհետեւ երբ հարցրիք՝ «բա դո՞ւք ինչի եք ձգտում», ես այլ պատասխան չգտա։
– Ինչպես ասում են՝ խոսքը խոսք է բերում։
– Իսկապես։
– Ի՞նչ կարծիքի եք ռաբիսի մասին։
– Կյանքում ամեն ինչ՝ ներառյալ ռաբիսը, հարաբերական է։ Ժամանակին դուդուկն էլ էր ռաբիս համարվում, եւ քաղքենիներն իրենց հարազատների հոգեհանգստի ու թաղման ժամանակ ոչ թե դուդուկահարներ էին հրավիրում, այլ՝ բացառապես ջութակահարների կվարտետ, բայց հիմա, երբ մեր դուդուկն արդեն օսկարակիր ֆիլմերից է հնչում, նույն այդ մարդիկ լուրջ-լուրջ դեմքի արտահայտություններ ստանձնած՝ կարող են ժամերով դուդուկ լսել եւ չամաչել։
– Իսկ ի՞նչ կարծիքի եք մեր մենթալիտետի մասին։
– Ի՞նչ մենթալիտետ։
– Ասում են, չէ՞. մեր մենթալիտետն էս է, էն է, վատն է։ Ինքներս մեզ հետադեմ ու հետամնաց ենք անվանում։
– Մենթալիտետն էլ է հարաբերական։ Այն՝ ինչ այսօր հետադիմական ենք համարում, վաղը կարող է առաջադիմական համարվել։ Ճիշտ եւ ճիշտ՝ դուդուկի պատմության նման։ Մյուս կողմից էլ դժգոհում ենք, որ Եվրախորհուրդ մտնելով՝ եվրոպական ինչ-ինչ արատներ ենք ձեռք բերում՝ փոքրամասնական եւ այլ շեղումներով։ Եթե մեր մենթալիտետը մեր չայլասերվելուն նպաստի, վաղը հպարտանալու ենք մեր էս մենթալիտետի համար, որը մեզ հետ է պահում քաղաքակրթության հատկապես արատավոր «ձեռքբերումներից»։ Եթե մենք մեզ քրիստոնյա ենք համարում եւ եթե իսկապես ճշմարիտ քրիստոնյա ենք, էդքանով մեր եվրոպացի լինելն ապահովված է. ավելին հարկավոր էլ չէ։
– Այսինքն՝ մեր մենթալիտետից չամաչենք եւ պետական մրցանակներից էլ ձեռ քաշենք։
– Մրցանակներն այնքան կարեւոր չեն՝ ինչքան առաջին հայացքից է թվում։ Եթե մրցանակների հարցն այդքան կարեւորում եք, հեշտությամբ կարող եք էդ հարցը լուծել։
– Ինչպե՞ս։
– Կարող եք ձեր էս ամսագրի եւ «168 Ժամ» թերթի մրցանակ սահմանել եւ էդ մրցանակը շնորհել ամենաարժանավորներին։ Եթե էդ մրցանակը մարմնավորող գումարը պետական մրցանակի գումարին չզիջի՝ շատ ավելի լավ։ Օրինակ, մենք ու մեր երեխաներն առավոտից իրիկուն Ռուբիկ Հախվերդյանի երգերն ենք լսում, բայց լավագույն երգի մրցանակները միանգամայն այլ մարդիկ են ստանում։ Եթե այդքան մտահոգված եք, որ ազատ, արդար ու թափանցիկ մրցանակաբաշխություններ լինեն, կարող եք ձեր ամսագրի ու թերթի մրցանակ սահմանել եւ այն շնորհել Հախվերդյանին։
– Իսկ եթե այդ մրցանակը շնորհենք Ձեր «Հայկական ժամանակ» վեպին, արդար կլինի՞։
– Որոշ իմաստով անարդար կլինի, որովհետեւ ընդունված չէ անավարտ գործերին մրցանակ տալ։ Իսկ իմ վեպը վերջ չունի. միշտ անավարտ է մնալու։
Մարդիկ տարիքն առնելով՝ ավելի ու ավելի քչախոս են դառնում, իսկ ես, ընդհակառակը, շատախոս եմ դարձել, եւ էս վեպս էլ, փաստորեն, շատախոսության արդյունք է։
– Բայց Ձեր բանաստեղծությունները հիմնականում կարճ են։
– Ես կասեի՝ հակիրճ։ Բանաստեղծությունն ու արձակը շատ տարբեր բաներ են. էլ չեմ ասում, որ այդ կարճ բանաստեղծություններ գրողն ու այս անվերջանալի վեպը գրողն էլ են իրարից շատ տարբեր մարդիկ։
– Իսկ մարդիկ ասում են՝ այսօր գրականություն չունենք։
– Մարդիկ միշտ էլ կասեն։ Ֆրունզիկի ու Խորիկի ժամանակ ասում էին՝ Փափազյան ու Հրաչյա Ներսիսյան չկա, հիմա էլ ասում են՝ Ֆրունզիկ ու Խորիկ չկա։ Հետո էլ ուրիշների անունները կտան։ Չարենցի, Տերյանի ու Թումանյանի ժամանակ էլ են ասել՝ գրականություն չկա։ Եթե մարդիկ իրենց ժամանակակիցներին չեն վստահում ու գնահատում, կնշանակի՝ իրենք իրենց չեն գնահատում։ Առաջին հերթին լրագրողները պիտի տեսնեն ու գնահատեն, որովհետեւ այսօր լրագրողներն ավելի շատ ընթերցողներ ունեն՝ քան գրողները։ Բայց լրագրողներն աջուձախ ու բոլորին քննադատում են՝ լավ բան չեն տեսնում։
– Եթե պաշտոնյան կաշառակեր է, լրագրողը ո՞նց հակառակը գրի։
– Ավելի լավ է մի կաշառք չվերցնող պաշտոնյա հայտնաբերեն ու այդ մարդու մասին գրեն, քան թե՝ վերցնողների։ Հասկանալի է, որ ընթերցողները քննադատական հոդվածները նախընտրում են, բայց կարելի է երբեմն նաեւ կաշառք չվերցնողներին անդրադառնալ։
– Այդպիսիք գոյություն ունե՞ն։
– Վարդգես Գնունի անունով կրթության նախարար ունեինք։ Ազնվության մարմնացում էր։
– Մի ծաղկով գարուն կգա՞։
– Եթե ծաղիկը չնկատենք ու չտեսնելու տանք՝ իսկապես գարուն չի գա։ Մատենադարանի Աշոտ Սարգսյանին Եղեգնաձորի մարզպետ էին նշանակել՝ մի ամիս էլ չէր դիմացել. հենց առաջին կաշառքն առաջարկել էին՝ պաշտոնը թողել ու սարսափած փախել էր Երեւան։
– Համաձայնեք, որ այդպիսիք շատ չեն։
– Քիչ են, դրա համար էլ պիտի նկատենք։ Լավերն ամեն տեղ էլ քիչ են՝ գրականության ու արվեստի մեջ էլ են քիչ, քաղաքականության մեջ էլ, լրագրության մեջ էլ, արհեստավորների մեջ էլ. եթե շատ լինեին՝ լավը սովորական բան կհամարվեր։
– Այսինքն՝ ընթերցողներն այսօր լավ գրողներին չե՞ն նկատում։
– Ընթերցողն ասում է՝ լավ գրող չունենք, գրողներն էլ ասում են՝ լավ ընթերցող չունենք։ Դա նրանից է, որ իրար չեն փնտրում։ Եթե իրար փնտրեն, հաստատ կգտնեն։
– Դուք Ձեր ընթերցողին գտե՞լ եք։
– Ո՛չ միայն ես եմ իմ ընթերցողին գտել, այլեւ իմ ընթերցողն է ինձ գտել։ Իմ հերոսներն ու իմ ընթերցողները հիմնականում նույն մարդիկ են։ Ես իրենց մասին գրում եմ, իրենք էլ երբեմն-երբեմն կարդում են իրենց մասին իմ գրածները։ Եթե թերթում անունդ տեսնում ես՝ ո՞նց չես կարդա։
– Դրա համա՞ր Ձեր հերոսների անունները չեք փոխում։
– Եթե մարդկանց մասին վատ բաներ չես գրում՝ ինչո՞ւ իզուր անունները փոխես։ Համոզված եմ, որ Սարոյանն էլ իր հերոսների անունները չի փոխել։
– Ինչո՞ւ եք համոզված։
– Որովհետեւ Սարոյանն էլ մարդկանց մասին վատ բաներ չէր գրում։ Էդ իմաստով Սարոյանն իմ գրական ուսուցիչն է։
– Ասում են՝ Սարոյանի պես՝ ազարտային խաղեր էլ եք սիրում։
– Ճիշտ են ասում։ Մի ժամանակ թղթախաղով էի տարված, իսկ վերջին տարիներին հիմնականում բուքմեյքերական հաստատություններից եմ կախման մեջ։ Խաղադրույքներ եմ դնում. էդ բնագավառում էլ եմ ուժերս ու կարողությունս փորձում։
– Հաջողություններ կա՞ն։
– Հաջողություններն, ինչպես միշտ ու ամենուր, փոփոխական են, եւ, ինչպես միշտ, այստեղ էլ անհաջողությունից հուսահատվում ես, բայց հաջողությունից առանձնապես չես ուրախանում։
– Ինչպե՞ս, եթե գումար եք շահում՝ չե՞ք ուրախանում։
– Մարդ արարածը հետաքրքիր երեւույթ է. երբ շահում է, մտածում է՝ էդպես էլ պիտի լիներ, բայց երբ տանուլ է տալիս, մտածում է՝ ինչո՞ւ այդպես եղավ։
– Եթե ազարտային խաղեր խաղում եք, երեւի երբեւէ հաշիշ էլ ծխած կլինեք։
– Մի քանի անգամ փստացրել եմ՝ բանակում ու մեր Կրիվոյ փողոցում։ Ցանկացել եմ շրջապատից հետ չմնալ. ցանկացել եմ ցույց տալ, թե՝ ես է՛լ եմ լավ տղա։ Իսկ սովորական ծխախոտ չափից շատ եմ ծխում. օրական երեք տուփից չանցնելն ինձանից գերագույն ջանքեր է խլում։
– Ձեր առողջության մասին չե՞ք մտածում։
– Մտածում եմ։ Մտածում եմ՝ որտեղ որ բարակ է, թող էնտեղից էլ կտրվի։