Մեր հարցերին պատասխանում են «Դալգա» երիտասարդական շարժման նախագահ Վաֆա Ջաֆարովան, պատվավոր նախագահ Ռամին Գաջիլին, վարչության անդամներ Նարմին Ռամազանովան եւ Էլվին Կյազիմովը:
– Երբեւէ հայերի հետ շփվելու առիթ ունեցե՞լ եք: Որտեղի՞ց եք հիմնականում տեղեկություններ ստանում հայերի մասին: Ի՞նչ եք կարծում, ինչպե՞ս են Հայաստանում ապրում ձեր հասակակիցները:
Վաֆա Ջաֆարովա – Անձամբ ես հայերի հետ շփվում եմ միջազգային տարբեր կոնֆերանսների եւ սեմինարների ժամանակ, որոնք անց են կացվում Թբիլիսիում, Մոսկվայում եւ այլ վայրերում: Մեր միջեւ բավական նորմալ հարաբերություններ են ծավալվել, ատելություն չունենք միմյանց նկատմամբ: Հայերի մասին տեղեկություններ հիմնականում ստանում եմ ԶԼՄ-ներից եւ Ինտերնետից:
Նարմին Ռամազանովա – Ես հայերի հետ ոչ մի առնչություն չեմ ունեցել: Եթե երբեւէ նրանց հետ հարաբերություններ լինեն, ապա դրան նորմալ կվերաբերվեմ: Թշնամական վերաբերմունք կարող եմ ունենալ միայն մեր տարածքներն օկուպացրած զենքով հայերի նկատմամբ, իսկ խաղաղ մարդկանց նորմալ եմ վերաբերվում:
Ռամին Գաջիլի – Ես էլ հայերի հետ երբեք չեմ շփվել: Ինքս ծնունդով Ղարաբաղից եմ, եւ ինձ համար, իհարկե, դժվար կլինի նրանց հետ որեւէ շփում ունենալը: Բայց, միեւնույն ժամանակ, հասկանում եմ, որ մենք հայերի հետ կովկասյան երկու ժողովուրդներ ենք եւ դատապարտված ենք միասին ապրելու: Այդ իսկ պատճառով, որքան էլ որ դժվար լինի, կարծում եմ, պետք է ընդհանուր լեզու գտնենք: Չէ՞ որ պատերազմը խաղաղ մարդիկ չեն հրահրել, այլ կոնկրետ մարդիկ եւ ուժեր, որոնց նպատակը հենց այս երկու ժողովուրդներին գժտեցնելն էր:
– Ի՞նչն է արժեքավոր անձամբ ձեզ, ձեր ընկերների համար` մարդու կյա՞նքը, թե՞ հայրենի հողը:
Ռամին Գաջիլի – Իհարկե՝ մարդու կյանքը: Եթե այս հարցին մոտենանք լիբերալիզմի տեսանկյունից, այսինքն` եթե մենք չհոգանք կոնկրետ մարդու կյանքի մասին, ապա չենք կարողանա պաշտպանել ոչ մեր հողը, ոչ էլ պետությունը: Չէ՞ որ յուրաքանչյուր պետության ամենամեծ հարստությունը նրա քաղաքացիներն են: Այդ իսկ պատճառով առաջին տեղում մենք մարդկանց շահերն ենք դնում:
Վաֆա Ջաֆարովա – Ես էլ եմ այդ կարծիքին, քանի որ ոչինչ չի կարող փոխարինել մարդկային կյանքին: Մարդիկ են ցանկացած պետության հիմնական ռեսուրսը: Իհարկե, հողն էլ է մեզ համար շատ թանկ, բայց այն դառնում է առավել արժեքավոր, եթե նրա վրա մարդիկ են ապրում: Ես հավատում եմ, որ մեր մարդիկ կվերադառնան պատերազմի տարիներին կորցրած իրենց հարազատ օջախները: Միեւնույն ժամանակ՝ ես հակամարտության խաղաղ կարգավորման կողմնակիցն եմ, որպեսզի այլեւս զոհեր չլինեն:
– Կարո՞ղ են, արդյոք, հայերն ու ադրբեջանցիները, բացի Ղարաբաղից, ունենալ ընդհանուր հետաքրքրություններ եւ շահեր: 21-րդ դարում նրանք կարո՞ղ են խաղաղ ապրել, ինչպես, օրինակ, Էլզաս եւ Լոթարինգիա վիճահարույց տարածքների համար 130 տարի միմյանց դեմ պայքարած գերմանացիներն ու ֆրանսիացիները:
Վ.Ջաֆարովա – Մենք հայերի հետ հարեւաններ ենք եւ պարզապես դատապարտված ենք միասին ապրելու: Ոչ նրանք, եւ ոչ էլ մենք ոչ մի տեղ չենք գնալու մեր հողերից: Ես կարծում եմ, որ 10-20 տարի հետո, երբ այս անհեթեթ իրավիճակը լուծում կստանա, մենք նորից կկարողանանք խաղաղ համագոյակցել: Բայց հիմա ինչ-որ երրորդ ուժերի է պետք, որ մենք պատերազմենք: Ես լիովին համոզված եմ, որ պատերազմը ոչ մեզ, ոչ էլ նրանց պետք չէ, պարզապես նման իրադրությունը շահավետ է որոշ գերտերությունների: Ոչ ԱՄՆ-ը, ոչ էլ Ռուսաստանը չեն ուզում, որ մենք դարձյալ խաղաղություն ձեռք բերենք, այդ իսկ պատճառով նրանք ճակատ-ճակատի են տալիս մեր երկու ժողովուրդներին: Բայց սա քաղաքական հարց է, եւ ես չեմ ուզում մխրճվել մանրամասների մեջ: Սակայն, կարծում եմ, որ մեր ժողովուրդները երբեւիցե իրենց մեջ ուժ կգտնեն հաշտվելու համար: Կովկասը մեր ընդհանուր տունն է, եւ մենք ինքներս կարող ենք լուծել մեր խնդիրներն առանց կողմնակի օգնության:
Է. Կյազիմով – Վաֆան լիովին ճիշտ է: Այս կոնֆլիկտի լուծումն առաջին հերթին ձեռնտու չէ Ռուսաստանին, որը Կովկասում խաղաղություն չի ուզում: Եթե հայացք գցենք ադրբեջանցիների, վրացիների եւ հայերի պատմությանը, մշակույթին եւ սովորույթներին, ապա շատ ընդհանրություններ կգտնենք: Ուզո՞ւմ ենք դա, թե՞ ոչ, բայց մենք պարտավոր ենք միասին ապրել: Հուսով եմ, որ մենք կգանք խաղաղ համաձայնագրի, եւ ինչպես նախկինում էր, նորից կկարողանանք խաղաղ գոյատեւել:
Ն. Ռամազանովա – Ուզում եմ ավելացնել, որ եթե մենք խաղաղության չգանք, ապա ադրբեջանական երիտասարդությունը պատրաստ է պաշտպանելու իր հողերը ցանկացած ձեւերով: Կրկնեմ, որ մենք թշնամի ենք համարում զինված հայերին, այլ ոչ սովորական քաղաքացիներին. Մենք գիտենք, որ սովորական մարդիկ ոչնչում մեղավոր չեն: Դրա համար, եթե սովորական հայերը պատրաստ կլինեն մեզ հետ հաշտ ապրելու, ապա մենք էլ պատրաստ ենք նրանց ձեռք մեկնելու:
Ռ.Գաջիլի – Ես կարծում եմ, որ հայ ժողովուրդը դարձել է ագրեսիվ տրամադրված մի խումբ մարդկանց գերին, մարդիկ, որոնք խաղաղություն չեն ուզում: Այս քաղաքականության արդյունքում կորուստներ է կրում միայն հայ ժողովուրդը, որն արդեն իսկ դուրս է մնացել մի շարք տարածաշրջանային ծրագրերից: Սակայն, եթե հայերը հասկանան իրենց քաղաքականության սխալականությունն, ապա ապագայում նրանք կկարողանան միանալ այդ ծրագրերին: Իհարկե, ԼՂՀ-ն վերադարձնելուց եւ Ադրբեջանի հետ հաշտության պայմանագիր կնքելուց հետո:
– Հնարավո՞ր է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորում՝ առանց դրսի միջամտության, ի՞նչ պետք է անեն կողմերը դրա համար:
Վ. Ջաֆարովա – Այս կոնֆլիկտը մեր ժողովուրդներին պարտադրել է Ռուսաստանը: Այդ իսկ պատճառով, կարծում եմ, որ առանց նրա միջամտության՝ չենք կարող լուծել խնդիրը: Հիմա աշխարհի միայն երկու հզոր երկրները` ԱՄՆ-ը եւ Ռուսաստանը, կարող են ազդել Հայաստանի վրա, որպեսզի նա ազատի մեր տարածքները, բայց նրանք դա չեն անում: Դրա համար, կարծում եմ, մենք չենք կարող ընդհանուր լեզու գտնել հայերի հետ, քանի դեռ այդ երկրները չեն փոխել իրենց վերաբերմունքը կոնֆլիկտի նկատմամբ: Եթե մենք հայերի հանդեպ ատելություն չենք տածում, ապա դա չի նշանակում, որ մեր ամբողջ հասարակությունն է այդպես մտածում: Մեր երկրում մարդիկ հակված են կոնֆլիկտը ռազմական ճանապարհով լուծելուն: Սակայն, կարծում եմ, եթե ԱՄՆ-ը եւ Ռուսաստանն ազդեն մեր երկրների վրա, ապա այս կոնֆլիկտն իր խաղաղ լուծումը կստանա:
Զրուցեց Զաուր ՌԱՍՈՒԼԶԱԴԵՆ