72-ամյա Արեւհատ տատիկը կամակոր երեխայի պես հոգնած քայլերով այս ու այն կողմ է գնում ու «նվնվալով» անիծում ինքն իրեն. «Ինչի՞ չեմ մեռնում, ախր ես ինչի՞ չեմ մեռնում, ասա՛, քեզ եմ հարցնում: Ես ինչի՞ պիտի էս տարիքիս էսքան տանջվեմ, կարայի, չէ՞, ուրիշների պես ես էլ մեռնել: Մեռնեմ, մեռնեմ, պրծնեմ»,- լաց լինելով ասում է ծայրաստիճան հուսահատության մեջ գտնվող Արեւհատ տատն ու ցավից բղավում: Հիվանդ է… Օրորվելով տեղից մի կերպ վեր է կենում եւ ուզում է մոտենալ մահճակալին: Գլխապտույտից քիչ է մնում ընկնի: Ասում եմ` «Թույլ տվեք օգնեմ»: «Պետք չի,- ասում է,- ոչ մեկիդ օգնության կարիքն էլ չունեմ: Քեզ ո՞վ ասեց, որ գաս իմ տուն»: Ձայնի տոնայնությունն աստիճանաբար բարձրանում է, հասկանում եմ, որ ուզում է միջի չարությունը գլխիս թափել: Ասում եմ` «Ձեր հարեւաններն ասացին, որ լավ չեք: Եկել եմ խոսենք, տեսնենք ինչո՞վ կարող ենք քեզ օգտակար լինել»: Մեր այս ուշադրությունից ինքն իրեն լավ է զգում, սակայն ձեւացնում է, թե իմ ներկայության կարիքը չունի: Ասում եմ` «Դե՛ լավ, եթե չեք ուզում խոսենք` ես գնամ»: Ասում է` «Չէ՛, մի գնա: Մնա, մնա, աղջիկ ջան: Շատ նեղված եմ, հասկանո՞ւմ ես, չեմ կարում էլ ապրեմ, շատ վատ եմ, շատ հիվանդ ու նեղված եմ»: Արեւհատ Մինասյանը Բաքվի փախստականներից է, ապրում է Արցախի 4-րդ նրբանցքի Փախստականների հանրակացարանում, որին բոլորը ծերանոց են անվանում ու որտեղից մահացած ծերերի դիակները թաղելու արարողություններն արդեն պարբերական բնույթ են կրում: «Ծերանոցի» բնակիչներից յուրաքանչյուրը մտածում է, որ հաջորդն ինքն է:
Արեւհատ տատը խնդրում է, որ իր համար կատվախոտի թուրմ պատրաստեմ, որովհետեւ սրտի աշխատանքը ժամանակ առ ժամանակ կանգ է առնում: Խմում ու մի քիչ հանգստանում է: Իրեն գցում է մահճակալին ու պատին հենվելով` փորձում է պահպանել մարմնի հավասարակշռությունը:
Տեսնելով ձեռքիս լուսանկարչական սարքը՝ զայրանում է` «Չէ՛, չէ՛, մի նկարի, պետք չի, հանկարծ չնկարես»: Հարցնում եմ` «Ինչո՞ւ»: «Աստված ինձ նկարել-պրծել ա»: Ապա աչքերը լցնելով` ասում է. «Կարըմ չեմ, ուզըմ չեմ ապրեմ: Քինա, բալիկ ջան, քինա, մեղք ես, քեզ էլ եմ տանջում: Տեսնո՞ւմ ես, սենյակը հավաքել եմ, պատրաստ եմ մեռնելուն»: Ասում եմ` «Չեմ գնա, ուզում եմ մի քիչ մոտդ մնամ»:
Արեւհատ տատին «Փարոսի» նպաստից զրկել են, մինչդեռ 16.000 դրամով նա կարողանում էր գոնե դեղորայք գնել: 20.000 դրամ թոշակի համար էլ պարտական է իր աշխատանքային 40 տարվա ստաժին, այլապես չէր կարող գոյատեւել չնչին թոշակով: Մասնագիտությամբ տեխնիկ-տեխնոլոգ է եւ Բաքվի հեղինակավոր հաստատություններում է աշխատել: Արեւհատ տատն աննկարագրելի անօգնական վիճակում է, որովհետեւ տեղաշարժվելու համար նրանից մեծ ջանք է պահանջվում: Հանրակացարանի խոհանոցից եւ զուգարանից օգտվելու համար վատառողջ կինը մեծ փորձությունների միջով է անցնում: Աչքերը նոր են վիրահատել եւ վիրահատության ժամանակ ներարկիչով դիպչել են աչքի բիբին: Մի աչքի լույսն ընդհանրապես խավարել է: Հարցնում եմ` «Օգնող չունե՞ք»: Երեխայի պես բարձրաձայն լաց լինելով ասում է` «Ջուր չկա, բալաա՜մ, ջուր ընդհանրապես չկա, կոտորվում եմ, չեմ կարում կրեմ, բերեմ: Զուգարան էլ մտնում ես` վերեւից չռռալով ջուրը գլխիդ ա թափվում: Շատերը տանն են էդ ամեն ինչը անում: Չեմ դիմանում էս կյանքին` սիրտս, դավլենիս էլ մյուս կողմից…»: Ծեր կինը, երկար ժամանակ է, ինչ իր ճնշող սենյակից դուրս չի եկել, մաքուր օդ չի շնչել: Հարցնում եմ` «Ընդհանրապես դուրս չե՞ք գալիս»: Այս հարցը նրան նյարդայնացնում է` «Աստված ինձ մաքուր օդից էլ ա զրկել: Տեսողություն չունեմ, հասկանո՞ւմ ես: Առողջություն չունեմ, կանգնած տեղս ընկնում եմ: Որ ասում եմ՝ մեռնեմ-պրծնեմ, չե՞ս հավատում, որ էդքան վատ եմ»: Արեւհատ տատի միջի զայրույթն ու տառապանքը խառնվել են իրար ու նրան դարձրել կամակոր, աննրբանկատ ու անհասկանալի: Ինքն էլ չգիտի, թե ինչ է ուզում ու ինչից է դժգոհ: Անընդհատ իրեն է դատափետում, ինձ է վռնդում, ապա խնդրելով ետ է կանչում: Հարցնում եմ` «Մենա՞կ եք ապրում, բա էս դատարկ մահճակալն ո՞ւմն է»: Այս հարցը նրան ավելի է բարկացնում, ձեռքերով խփում է ծնկներին ու գոռալով լաց է լինում: «Քույրիկս էր, քույրիկս ինձ նայում էր, երկուսով իրար պահում էինք: Անտեր թողեց, մահացավ: Վա՜յ, վա՜յ, վա՜յ, քույրիկ ջան….»: Քարացած նայում եմ Արեւհատ տատին, թե ինչպես է իրեն անխնա տանջում: Իրավիճակը շատ ծանր է, ստիպված նրան մենակ եմ թողնում, հավաքում եմ պայուսակս ու արագ դուրս գալիս: Դռան ետեւից լսում եմ նրա ողբն ու ինձ ուղղված վերջին նախադասությունը, որով, կարծես, ներողություն է խնդրում իր վերաբերմունքի համար: «Աղջիկ ջան, ախր էսօր քույրիկիս քառասունքի օրն ա: Ախր նոր եմ թաղել, ախր հենց էսօր պիտի գայի՞ր: Ախր էս երկրում ինձ անտեր թողեց էդ անխիղճը: Հերթը իմն ա, բայց շատ ա ուշանում, էլ ներվերս չի դիմանում: Քույրիկս, վայ, քույրիկս…»:
Դուրս եմ գալիս, ու այդ տեսարանի ծանրությունից ապրումների մեջ ընկնում: Ամենացավալին այն է, որ մեր օրերում այդ վիճակում ապրող, ամեն օր մահվան սպասող շատ ծեր մարդկանց կարելի է հանդիպել: